2024 ആഗസ്റ്റ് 8 ന് വഖഫ് (ഭേദഗതി) ബിൽ ലോക്സഭയിൽ ന്യൂനപക്ഷ വകുപ്പ് മന്ത്രി കിരൺ റിജ്ജു അവതരിപ്പിക്കുകയും പ്രതിപക്ഷത്തിൻ്റെ ശക്തമായ എതിർപ്പിനെ തുടർന്ന് പാർലമെൻ്റിൻ്റെ സംയുക്ത സമിതിക്ക് വിടുകയും ചെയ്തിരിക്കുകയാണ്. നിർദ്ദിഷ്ട ഭേദഗതിനിയമം ഭരണഘടനാ വിരുദ്ധവും ന്യൂനപക്ഷ വിരുദ്ധവും ജനങ്ങളെ തമ്മിൽ വിഭജിക്കുന്നതുമാണ് എന്നാണ് പ്രതിപക്ഷം ആരോപിച്ചിരിക്കുന്നത്.
1995 ലെ വഖഫ് നിയമത്തിൽ സമഗ്രമായ ഭേദഗതി നിർദ്ദശിച്ചു കൊണ്ടാണ് നിർദ്ദിഷ്ട ബിൽ സഭയിൽ മന്ത്രി അവതരിപ്പിച്ചത്. വഖഫുകൾ എങ്ങനെ ഭരിക്കപ്പെടുകയും നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നു എന്നതിൽ വലിയ മാറ്റങ്ങൾ ബിൽ നിർദ്ദേശിക്കുന്നുണ്ട്. എന്താണ് വഖഫ് നിയമം, എന്ത് ഭേദഗതികളാണ് നിർദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്നത്, എന്തുകൊണ്ടാണ് ഈ മാറ്റങ്ങൾ പ്രധാനമായിരിക്കുന്നത്? ഇതെല്ലാം ചർച്ച ചെയ്യപ്പെടേണ്ടതാണ്.
എന്താണ് വഖഫ് സ്വത്ത്?
മതപരമോ ജീവകാരുണ്യപരമോ സ്വകാര്യമോ ആയ ആവശ്യങ്ങൾക്കായി മുസ്ലിംകൾ സമർപ്പിച്ച സ്വത്താണ് വഖഫ്. വസ്തുവിൻ്റെ ഗുണഭോക്താക്കൾ വ്യത്യസ്തരാകാമെങ്കിലും വസ്തുവിൻ്റെ ഉടമസ്ഥാവകാശം ദൈവത്തിൻറേതാണെന്നാണ് മുസ്ലിംകൾ വിശ്വസിക്കുന്നത്.
ഒരു വഖഫ് ഒരു രേഖയിലൂടെയോ വാമൊഴിയായോ സമർപ്പിക്കാം. അല്ലെങ്കിൽ ദീർഘകാലത്തേക്ക് മുസ്ലിംകൾ മതപരമോ മതസമൂഹത്താൽ നിയന്ത്രിതമായ ജീവകാരുണ്യമോ ആയ ആവശ്യങ്ങൾക്കായി ഉപയോഗിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ അതും വഖഫ് ആയി കണക്കാക്കാം. ഒരു വസ്തുവിനെ വഖഫ് ആയി പ്രഖ്യാപിച്ചുകഴിഞ്ഞാൽ അതിൻ്റെ സ്വഭാവം എന്നെന്നേക്കുമായി മാറുന്നു. അത് മറ്റൊരു ആവശ്യത്തിനായി മാറ്റാൻ സാധിക്കില്ല.
മതപരമോ ജീവകാരുണ്യപരമോ
സ്വകാര്യമോ ആയ ആവശ്യങ്ങൾക്കായിമുസ്ലിംകൾ സമർപ്പിച്ച സ്വത്താണ് വഖഫ്.
വസ്തുവിന്റെ ഗുണഭോക്താക്കൾ
വ്യത്യസ്തരാകാമെങ്കിലും വസ്തുവിന്റെ
ഉടമസ്ഥാവകാശം
ദൈവത്തിൻറേതാണെന്നാണ്
മുസ്ലിംകൾ വിശ്വസിക്കുന്നത്.
വഖഫ് എങ്ങനെയാണ് നിയന്ത്രിക്കുന്നതും ഭരിക്കപ്പെടുന്നതും?
ഇന്ത്യയിലെ വഖഫ് സ്വത്തുക്കൾ നിയന്ത്രിക്കുന്നത് 1995 ലെ വഖഫ് നിയമം പ്രകാരമാണ്. വഖഫ് മൂല്യനിർണ്ണയ നിയമം പ്രാബല്യത്തിൽ വന്ന 1913 മുതൽ ഇന്ത്യയിൽ വഖഫ് ഭരണത്തിന് നിയമപരമായ നിയന്ത്രണങ്ങളുണ്ട്. 1923 ലെ മുസൽമാൻ വഖഫ് നിയമം 1913 ലെ നിയമത്തിനെ പരിഷ്കരിച്ചതാണ്. പിന്നീട് സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തരം 1954 ലെ കേന്ദ്ര വഖഫ് നിയമം നിലവിൽ വന്നു. 1995 ലെ വഖഫ് നിയമം വന്നതോടെ 1954 ലെ നിയമം അസാധുവാക്കപ്പട്ടു.
വഖഫ് സ്വത്ത് കൈയേറിയാൽ രണ്ട് വർഷം വരെ തടവ് ശിക്ഷ, വഖഫ് സ്വത്ത് വിൽപന, സമ്മാനം, കൈമാറ്റം, പണയപ്പെടുത്തൽ, കൈമാറ്റം എന്നിവ നിരോധിക്കുക എന്നിവയടക്കം ഉൾപ്പെടുത്തി 2013 ൽ നിയമം ഭേദഗതി ചെയ്തു.
പ്രാദേശിക അന്വേഷണങ്ങൾ നടത്തിയും സാക്ഷികളെ വിളിച്ചുവരുത്തിയും പൊതു രേഖകൾ ആവശ്യപ്പെട്ടും എല്ലാ വഖഫ് സ്വത്തുക്കളുടെയും ലിസ്റ്റ് സൂക്ഷിക്കുന്ന ഒരു സർവേ കമ്മീഷണറെ നിയമിക്കാൻ വഖഫ് നിയമം വ്യവസ്ഥ ചെയ്യുന്നു.
ഒരു വഖഫ് സ്വത്ത് നിയന്ത്രിക്കുന്നത് സൂപ്പർവൈസറായി പ്രവർത്തിക്കുന്ന ഒരു മുതവല്ലി (പരിപാലകൻ) ആണ്. 1882 ലെ ഇന്ത്യൻ ട്രസ്റ്റ് ആക്ട് പ്രകാരം ട്രസ്റ്റുകൾക്ക് കീഴിലുള്ള സ്വത്തുക്കൾ എങ്ങനെ കൈകാര്യം ചെയ്യപ്പെടുന്നുവോ അതിന് സമാനമായ രീതിയിലാണ് വഖഫ് സ്വത്തുക്കൾ കൈകാര്യം ചെയ്യേണ്ടത്.
വഖഫ് സ്വത്തുക്കളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഏത് തർക്കവും വഖഫ് ട്രിബ്യൂണൽ തീരുമാനിക്കുമെന്ന് വഖഫ് നിയമം നിഷ്കർഷിക്കുന്നു. ട്രൈബ്യൂണൽ രൂപീകരിക്കുന്നത് സംസ്ഥാന സർക്കാരാണ്. അതിൽ മൂന്ന് അംഗങ്ങൾ ഉൾപ്പെടുന്നു: ഒരു ജില്ല സെഷൻസ് അല്ലെങ്കിൽ സിവിൽ ജഡ്ജി, ക്ലാസ് I റാങ്കിൽ കുറയാത്ത സംസ്ഥാന ജുഡീഷ്യൽ ഓഫീസർ ചെയർപേഴ്സൺ, സംസ്ഥാന സിവിൽ സർവീസിൽ നിന്നുള്ള ഒരു ഉദ്യോഗസ്ഥൻ. കൂടാതെ മുസ്ലിം നിയമത്തിലും നിയമശാസ്ത്രത്തിലും അറിവുള്ള വ്യക്തിയും കൂടി ഉൾപ്പെടുന്നതാണ് ഈ ട്രിബ്യൂണൽ.
സംസ്ഥാനങ്ങളിലെ വഖഫ് ബോർഡുകൾ, വഖഫ് കൗൺസിലുകൾ, ചീഫ് എക്സിക്യൂട്ടീവ് ഓഫീസർമാർ എന്നിവയുടെ ഭരണഘടനയ്ക്കും നിയമനത്തിനും നിയമത്തിൽ വ്യവസ്ഥകളുണ്ട്. വഖഫ് ബോർഡിൻ്റെ ഭാഗമായ സി ഇ ഒ മാരും പാർലമെൻ്റേറിയന്മാരും മുസ്ലിം സമുദായത്തിൽ നിന്നുള്ളവരായിരിക്കണം.

വഖഫ് ബോർഡുകളുടെ പ്രവർത്തനങ്ങൾ എന്തൊക്കെയാണ്?
സംസ്ഥാനത്തുടനീളമുള്ള വഖഫ് സ്വത്തുക്കളുടെ സംരക്ഷകനായി പ്രവർത്തിക്കുന്ന സംസ്ഥാന സർക്കാരിൻ്റെ കീഴിലുള്ള ഒരു സ്ഥാപനമാണ് വഖഫ് ബോർഡ്. മിക്ക സംസ്ഥാനങ്ങളിലും ഷിയ, സുന്നി വിഭാഗങ്ങൾക്കായി പ്രത്യേകം വഖഫ് ബോർഡുകളുണ്ട്. രാജ്യത്തെ മിക്കവാറും എല്ലാ പ്രമുഖ പള്ളികളും വഖഫ് സ്വത്തുക്കളാണ്, അവ അതാത് സംസ്ഥാനങ്ങളുടെ വഖഫ് ബോർഡിന് കീഴിലാണ്. കൂടാതെ സംസ്ഥാന സർക്കാരിൽ നിന്ന് ഒന്നോ രണ്ടോ നോമിനികൾ, മുസ്ലിം നിയമസഭാംഗങ്ങൾ, പാർലമെൻ്റ് അംഗങ്ങൾ, സംസ്ഥാന ബാർ കൗൺസിലിലെ മുസ്ലിം അംഗങ്ങൾ, അംഗീകൃത ഇസ്ലാമിക ദൈവശാസ്ത്ര പണ്ഡിതർ, നിശ്ചിത സംഖ്യയ്ക്ക് മുകളിൽ വാർഷിക വരുമാനമുള്ള വഖഫ് മുതവല്ലികൾ എന്നിവരും ബോർഡിൽ ഉണ്ടാകാം.
വഖഫ് നിയമത്തിൽ എന്തൊക്കെ പ്രധാന മാറ്റങ്ങളാണ് നിർദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്നത്?
വഖഫ് നിയമത്തിൻ്റെ നിലവിലുള്ള ചട്ടക്കൂടിൽ കാര്യമായ മാറ്റം വരുത്താനാണ് ബിൽ ശ്രമിക്കുന്നത്. മുസ്ലിം സമുദായം ഏറെക്കുറെ നിയന്ത്രിക്കുന്ന ബോർഡുകളിൽ നിന്നും ട്രിബ്യൂണലുകളിൽ നിന്നും വഖഫ് ഭരിക്കാനുള്ള അധികാരം സംസ്ഥാന സർക്കാരുകൾക്ക് മാറ്റുന്നതാണ് നിർദ്ദിഷ്ട ഭേദഗതി.
ബില്ലിലെ പ്രധാന മാറ്റങ്ങൾ:
1995ലെ വഖഫ് നിയമത്തിൽ നിന്ന് മാതൃനിയമത്തിൻ്റെ പേര് ഏകീകൃത വഖഫ് മാനേജ്മെൻ്റ്, എംപവർമെൻ്റ്, എഫിഷ്യൻസി ആൻഡ് ഡെവലപ്മെൻ്റ് ആക്ട്, 1995 എന്നാക്കി മാറ്റാനാണ് ബിൽ ശ്രമിക്കുന്നത്.
നിർദ്ദിഷ്ട ഭേദഗതി നിയമത്തിൽ മൂന്ന് പുതിയ വ്യവസ്ഥകൾ അവതരിപ്പിക്കാനാണ് സർക്കാർ ശ്രമിക്കുന്നത്.:
നിർദ്ദിഷ്ട നിയമത്തിലെ 3A പറയുന്നത്, സ്വത്തിൻ്റെ നിയമാനുസൃത ഉടമയോ അത്തരം സ്വത്ത് കൈമാറുന്നതിനോ സമർപ്പിക്കുന്നതിനോ കഴിവുള്ളവനോ അല്ലെങ്കിൽ, ഒരു വ്യക്തിയും വഖഫായി സമർപ്പിക്കരുത് എന്ന് പ്രസ്താവിക്കുന്ന വകുപ്പ്. (ഒരു വ്യക്തിയുടേതല്ലാത്ത ഭൂമി വഖഫായി നൽകില്ല എന്ന അനുമാനത്തെ ശക്തിപ്പെടുത്താനാണ് ഈ വകുപ്പ് എന്നാണ് സർക്കാർ പറയുന്നത്).
രണ്ടാമതായി “ഈ നിയമം ആരംഭിക്കുന്നതിന് മുമ്പോ ശേഷമോ വഖഫ് സ്വത്തായി തിരിച്ചറിയുകയോ പ്രഖ്യാപിക്കുകയോ ചെയ്യുന്ന സർക്കാർ സ്വത്ത് വഖഫ് സ്വത്തായി കണക്കാക്കില്ല” എന്ന് പ്രസ്താവിക്കുന്നതാണ് നിർദ്ദിഷ്ട നിയമത്തിലെ 3A(1) എന്ന വകുപ്പ്.
മൂന്നാമതായി, വഖഫ് ആയി നൽകിയിട്ടുള്ള ഒരു വസ്തു സർക്കാർ ഭൂമിയാണോ എന്ന് തീരുമാനിക്കാൻ സർക്കാരിന് അധികാരം നൽകുന്ന വകുപ്പ് 3A(2). “അത്തരത്തിലുള്ള ഏതെങ്കിലും സ്വത്ത് സർക്കാർ സ്വത്താണോ എന്നതിനെക്കുറിച്ച് എന്തെങ്കിലും ചോദ്യം ഉയർന്നാൽ, അത് അധികാരപരിധിയുള്ള കളക്ടറിലേക്ക് റഫർ ചെയ്യുന്നതാണ്. അദ്ദേഹം ഉചിതമെന്ന് തോന്നുന്ന തരത്തിലുള്ള അന്വേഷണം നടത്തുകയും അത്തരം സ്വത്ത് സർക്കാർ സ്വത്താണോ അല്ലയോ എന്ന് നിർണ്ണയിക്കുകയും അവ സമർപ്പിക്കുകയും ചെയ്യും.” എന്നതാണ്.
തർക്കമുണ്ടായാൽ കളക്ടറാണ് – വഖഫ് ട്രിബ്യൂണലല്ല – ഈ നിർണ്ണയം നടത്തുക എന്നാണ് ഈ വ്യവസ്ഥയുടെ അർത്ഥം.
“കളക്ടർ റിപ്പോർട്ട് സമർപ്പിക്കുന്നതുവരെ അത്തരം സ്വത്ത് വഖഫ് സ്വത്തായി കണക്കാക്കില്ല” എന്നും നിർദ്ദിഷ്ട വ്യവസ്ഥയിൽ പറയുന്നു.
ഇതിനർത്ഥം സർക്കാർ ഈ വിഷയത്തിൽ തീരുമാനമെടുക്കുന്നതു വരെ, തർക്കഭൂമിയിൽ വഖഫിന് നിയന്ത്രണമുണ്ടാകില്ല. നിർദ്ദിഷ്ട ബിൽ കേന്ദ്ര ഗവൺമെൻ്റിന് ഏത് സമയത്തും ഏത് വഖഫിൻ്റെയും ഓഡിറ്റിന് നിർദ്ദേശം നൽകാവുന്നതാണ്. കംപ്ട്രോളർ ആൻഡ് ഓഡിറ്റർ ജനറൽ ഓഫ് ഇന്ത്യ നിയമിച്ച ഒരു ഓഡിറ്റർ അല്ലെങ്കിൽ അതിനായി കേന്ദ്ര സർക്കാർ നിയോഗിക്കുന്ന ഏതെങ്കിലും ഉദ്യോഗസ്ഥൻ മുഖേന ഓഡിറ്റിംഗ് എന്ന പേരിൽ വഖ്ഫുകളെ കേന്ദ്ര സർക്കാരിന്റെ നിയന്ത്രണത്തിലാക്കാൻ സാധ്യമാകും.
നിർദ്ദിഷ്ട ബിൽ കേന്ദ്ര ഗവൺമെന്റിന് ഏത്
സമയത്തും ഏത് വഖഫിന്റെയും ഒാഡിറ്റിന്
നിർദ്ദേശം നൽകാവുന്നതാണ്. കംപ്ട്രോളർ
ആൻഡ് ഒാഡിറ്റർ ജനറൽ ഒാഫ് ഇന്ത്യ
നിയമിച്ച ഒരു ഒാഡിറ്റർ അല്ലെങ്കിൽ
അതിനായി കേന്ദ്ര സർക്കാർ നിയോഗിക്കുന്നഏതെങ്കിലും ഉദ്യോഗസ്ഥൻ
മുഖേന ഒാഡിറ്റിംഗ് എന്ന പേരിൽ
വഖ്ഫുകളെ കേന്ദ്ര സർക്കാരിന്റെ
നിയന്ത്രണത്തിലാക്കാൻ സാധ്യമാകും.
ഇന്ത്യയിൽ പലേടത്തും വഖഫ് സ്വത്തിൻമേൽ സർക്കാരും മറ്റ് പലശക്തികളും അവകാശ വാദം ഉന്നയിക്കുന്നതിൻ്റെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ അത്തരം വഖഫ് സ്വത്തുക്കളെല്ലാം നഷ്ടപ്പെടാൻ നിർദ്ദിഷ്ട ഭേദഗതിയിലൂടെ ഇടവരും. നിലവിൽ വഖഫ് ആയി കൈവശം വച്ചിരിക്കുന്ന ഒരു വസ്തുവിനെ എങ്ങനെ കണക്കാക്കുന്നു എന്നതും ബിൽ പുനർനിർവചിക്കുന്നു. “ഉപയോഗത്തിലൂടെ വഖ്ഫ്” എന്ന ആശയം അനുസരിച്ച്, 1995 ലെ നിയമപ്രകാരം, മതപരമായ ആവശ്യങ്ങൾക്കായി മുസ്ലിംകൾ തുടർച്ചയായി തടസ്സമില്ലാതെ ഉപയോഗിക്കുന്ന ഒരു സ്വത്ത് വഖഫ് സ്വത്തായി കണക്കാക്കുന്നു.. യഥാർത്ഥ ഡിക്ലറേഷൻ അത്തരത്തിലല്ലെങ്കിലും ഉപയോഗത്തിലൂടെ ഒരു വസ്തുവിനെ വഖഫ് ആയി കണക്കാക്കാം എന്നാണ് ഇതിനർത്ഥം. നിരവധി മസ്ജിദുകളും ശ്മശാനങ്ങളും ഈ വിഭാഗത്തിൽ പെടുന്നുണ്ട്.
“ഉപയോഗം വഴി വഖ്ഫ്” എന്നതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വ്യവസ്ഥകൾ ഒഴിവാക്കിക്കൊണ്ട് നിർദ്ദിഷ്ട ബിൽ സാധുവായ വഖ്ഫ്നാമയുടെ അഭാവത്തിൽ ഒരു വഖഫ് സ്വത്തിനെ സംശയാസ്പദമാക്കുന്നു.
സംസ്ഥാനങ്ങളിലെ വഖഫ് ബോർഡുകളുടെ ഘടനയിൽ മാറ്റം വരുത്താൻ ബിൽ നിർദ്ദേശിക്കുന്നു. ഇസ്ലാംമത വിശ്വാസിയല്ലാത്ത സി ഇ ഒ യെപ്പോലും അനുവദിക്കാൻ ഇത് നിർദ്ദേശിക്കുന്നു, കൂടാതെ സംസ്ഥാന വഖഫ് ബോർഡുകളിൽ കുറഞ്ഞത് രണ്ട് മുസ്ലിമേതര അംഗങ്ങളെങ്കിലും ഉണ്ടായിരിക്കണം എന്ന വ്യവസ്ഥ ഉണ്ടാക്കാനുള്ള അധികാരം സംസ്ഥാന സർക്കാരിന് നൽകുന്നു.
മുസ്ലിംകളുടെ വിശ്വാസസ്വത്താണ് വഖഫ്. ഇന്ത്യൻ ഭരണഘടന നൽകുന്ന മതസ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ പശ്ചാത്തലത്തിലാണ് വഖഫ് സ്വത്തുക്കളും നിലനിൽക്കുന്നത്. രാജ്യത്തെ മുസ്ലിംകളുടെ പൗരാണികമായ സമ്പത്തുക്കളടക്കം സംഘ്പരിവാറും സാമൂഹ്യ വിരുദ്ധരും അവകാശവാദം ഉന്നയിക്കുമ്പോൾ അത്തരം അവകാശവാദങ്ങൾക്ക് നിയമ പിൻബലം കൂടി നൽകാനാണ് പുതിയ ഭേദഗതി എന്നത് വ്യക്തമാണ്.
ഇപ്പോൾ തന്നെ നിരവധി മസ്ജിദുകളും ഈദ്ഗാഹുകളും തർക്ക പ്രദേശങ്ങളായി പ്രഖ്യാപിക്കപ്പെട്ടതായുണ്ട്. അത്തരം ഇടങ്ങളെല്ലാം ബ്രൂറോക്രാറ്റുകളെ ഉപയോഗിച്ച് അനായാസമായി വഖഫ് സ്വത്തല്ലാതാക്കി മാറ്റാനിട വരുത്തുന്ന ഒന്നാണ് ഇത്. ഇതോടെ വഖഫ് ട്രിബ്യൂണലിന് പ്രസക്തിയില്ലാതാകും. സംസ്ഥാനത്തെ വഖഫ് സ്വത്തുക്കളെ നിയന്ത്രിക്കുന്ന വഖഫ് ബോർഡുകളിൽ നിർബന്ധമായും രണ്ട് നോൺ മുസ്ലിംകൾ അംഗങ്ങളാകണം എന്ന വ്യവസ്ഥ സ്വന്തം സ്വത്തിൻമേൽ പോലും അവകാശമില്ലാത്തവരാണ് മുസ്ലിംകൾ എന്ന പച്ചയായ വ്യാഖ്യാനമാണ്.
രാജ്യത്തിന്റെ മതേതര സ്വഭാവം നില നിർത്തുന്നതിന് ഒരു വഴി മതസ്വാതന്ത്ര്യം കൂടിയാണ്. ഈ തത്വത്തെയാണ് നിർദ്ദിഷ്ട ഭേദഗതി നിയമം ഹനിക്കുന്നത്. പ്രതിപക്ഷവും മുസ്ലിം സംഘടനകളും ഉയർത്തിയ എതിർപ്പിനെ തുടർന്ന് ഈ നിയമം പരിശോധിക്കാൻ കേന്ദ്ര സർക്കാർ സംയുക്ത പാർലമെൻ്ററി സമിതിയെ നിശ്ചയിച്ചിരിക്കുകയാണ്. ലോക്സഭാ തെരെഞ്ഞെടുപ്പിൽ ബി ജെ പി യ്ക്ക് ഒറ്റയ്ക്ക് ഭൂരിപക്ഷം ഇല്ലാതെ വന്നതു കൊണ്ട് മാത്രമാണ് ഈ പാർമെൻ്ററി സമിതിയെങ്കിലും രൂപീകരിച്ചത്. ഇല്ലെങ്കിൽ കശ്മീരിൻ്റെ പ്രത്യേകാധികാരം എടുത്തു കളഞ്ഞത് പോലെ അനായാസം പാർലമെൻ്റിനെ മുഖവിലയ്ക്കെടുക്കാതെ നിയമഭേദഗതി പാസ്സാക്കുമായിരുന്നു. രാജ്യത്തിൻ്റെ ഭരണഘടന മൂല്യങ്ങളെ ലംഘിക്കുന്ന ഈ ഭേദഗതിയെ ചവറ്റുകൊട്ടയിലെറിയാൻ ജനാധിപത്യ വിശ്വാസികളുടെ ഏകോപിതമായ ശബ്ദം ഉയരണം.